INUIT ISSITTORMIUT SIUNNERSUISOQATIGIIFFIAT – ISUMAQATIGIISSUT
AALLAQQAASIUT – PAASILLUGU
– uagut Inuit nunatta inuigigaatigut immikkut siuaasaqartut, kultureqartut nunaqartullu;
– nunarsuup ilai sikuiuitsumiittut issittumiittullu najugarisavut naalakkersuinikkut killeqarfiit akimorlugit siaruarsimasut;
– oqaluttuarisaanikkut kingornutavut, inuutissarsiornermik ingerlatsinerput aammalu nunatsinni najugaqarnerput kulturikkut pisinnaatitaaffinnik nunat inuiinut allanut naleqqiulluni allaassutilinnik iluaqutilik, kiisalu ataatsimut pissusitoqqanik, naliliinernik ajornartorsiutinillu ilaqartoq pissutigalugu;
– Inuit nunaat taassumalu pisuussutai silarsuup ilaanut allamut immikkorluinnaq pingaaruteqartut;
– Inuit nunaanni pisuussutit uummassusillit uummassuseqanngitsullu maannakkut inissisimanermi aammalu Inuit aningaasaqarniarnerata kulturikkullu kinaassutsimik ilisarinerata siunissami ineriartortinneqarnissaannut annertuumik pingaaruteqartut;
– nunat tamalaat akornanni nunanilu ataasiakkaani naalakkersuinermi tamatuminngalu piviusunngortitsiniarnermi sikuiuitsumi issittumilu pinngortitap illersorneqarnissaa aammalu Inuit kulturiata Inuillu inuiattut atatiinnarneqarlutillu ineriartortinnissaat pisariaqarnera naapertorlugu pingaartittariaqartut;
– uagut nammineerluta aalajangiisinnaanerput uppernarsartariaqartoq, aamma Inuit politikimi suliniuteqarnernilu nunatsinnut attuumassuteqartuni peqataanissaat qulakkeerneqartariaqartoq;
– silarsuup sinneranik suleqateqarumanerput siuarsarniarlugu silarsuarmi eqqissineq annertusarniarlugu isumaqatigiissummilu matumani anguniagassatut aalajangersakkat siunnerfigalugit sulissasugut,
– kiisalu nunat tamalaat akornanni Inuit kattuffiat, taaneqartoq INUIT ISSITTORMIUT KATTUFFIAT, Inuit pisinnaatitaaffiisa soqutigisaasalu nunat tamalaat akornanni illersorneqarnissaannik siuarsarneqarnissaannillu suliaqartussaq 15. juni 1977imi Barrowimi Alaskamiittumi tamanit akuersissutigineqartumik oqaaseqaateqarnikkut pilersinneqartoq,
TAAMAATTUMIK
ISUMAQARPUGUT INUIT ISSITTORMIUT KATTUFFIATA ISUMAQATIGIISSUSIORNISSAA PISARIAQARTOQ, ANGUNIAGASSAT ATAATSIMEERSUARNERMI AALLARTINNEQARTUT NANGINNEQARSINNAAQQULLUGIT, AAMMALU ASSIGIISSUSEQ, IKINNGUTIGIINNEQ ATAQQEQATIGIINNERLU PILLUGIT PERIAATSIT TUNNGAVIGALUGIT UAGUT, INUIT ISSITTORMIUT, ISUMAQATIGIISSUT MANNA, AALAJANGERSAGARTAI KINGULIINI TAKUNEQARSINNAASUT, AKUERSISSUTIGAARPUT.
NASSUIAATIT
1. “Pisinnaatitaaffiit soqutigisallu qangarsuarnisat” isumaqarput pisinnaatitaaffiit soqutigisallu nunat inuiisa kisimik ataatsimoorlutik ataasiakkaarlutillu pigisaat.
2. “Nunat immikkoortui issittumiittut” tassapput inuiaqatigiit Inuit nunaat.
3. “Inuit” isumaqarpoq Inuit nunaanni nunaqavissut Inuit inuiaqatigiinnut ilaasutut akuerisaat tassaasut immikkoortuni inooqatigiit Inupiat, Yupik (Alaska), Inuit, Inuialuit (Canada), Kalaallit (Kalaallit Nunaat).
4. “Inuit Nunaat” tassaapput nunat immikkoortui sikuiuitsumiittut issittumiittullu Inuit massakkut imaluunniit kingornuttakkat malillugit qangarsuaaniilli pisinnaatitaaffigisaat soqutigisaqarfiilu.
5. “Ilaasortaqatigiit” imaluunniit “Ilaasortaq” isumaqarput Inuit ataatsimoortut nunami Inuit Issittormiut Kattuffianni ilaasortamiittut.
6. “Immikkoortuni kattuffiit” tassaapput ilaasortaqatigiit iluini Inuit kattuffii.
IMMIKKOORTOQ 1 – PISORTATIGOORTUMIK TAAGUUT
Ataatsimeersuarnerup pisortatigoortumik taaguutaa imaassaaq:
a) “Inuit Issittormiut Kattuffiat”
b) “Inuit Circumpolar Conference” (taassuma tuluttut taaguutaa)
IMMIKKOORTOQ 2 – KATTUFFIUP SIUNERTAA TASSA:
a) inooqatigiit Inuit issittormiut ataqatigiinnerat nukittorsassallugu;
b) nunanut tamalaanut tunngatillugu Inuit pisinnatitaaffii soqutigisaallu siuarsassallugit;
c) politikimut, aningaasarsiornermut isumaginninnermullu suliffeqarfinni, uagut Inuit uatsinnut tunngasutut isigisatsinnut Inuit naammattumik peqataanissaat qulakkiissallugu;
d) nunat issittumiittut immikkoortuini Inuit najugallit annertunerusumik imminnut pilersorsinnaanerat siuarsassallugu;
e) Inuit kulturiata inuiaassusiatalu maannakkut inuusuni kinguaassanilu pigiinnarneqarnissaat ineriartortinneqarnissaallu qularnaallisassallugu;
f) Sikuiuitsumi issittumilu uumasut pigiinnarnissaat uumassuseqartullu amerliartornissaat ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu aqutsiffigineqarnerat illersorneqarnerallu siuarsassallugu; aamma
g) nunarsuup immikkoortuani issittumiittumi pisuussutinik uummassuseqanngitsunik silatuumik ingerlatsineq iluaquteqarnerlu siuarsassallugit aammalu pisuussutit taamaattut Inuit maannakkut siunissamilu aningaasaqarniarnerata ineriartortinneqarnissaanut ilaatissallugit, taammaattoq Inuit soqutigisaat allat sianigalugit.
IMMIKKOORTOQ 3 – SULIASSAT PISINNATITAAFFIILLU
Kattuffik Siunertat Periaatsillu Isumaqatigiissummi matumani taaneqartut naammassisinnaajumallugit makkuninnga Suliaqassaaq Pisinnaatitaaffeqassallunilu;
a) Suliassaqarfinnut Inunnut nunallu immikkoortuinut tunngassutilinnut politikki, periaatsit qanorlu isummernissat tamakkununnga tunngatillugu oqaaseqaatissatut pissusissaq naapertorlugu akuerisat malillugit aalajangertassallugit;
b) ilaasortaqatigiikkuutaat akornanni ilisimatitsissutinik taartigiittarneq siuarsassallugu aammalu silarsuup ilaanut allamut ilisimatitsinermik ingerlatsissalluni;
c) Inuit politikkimut, aningaasarsiornermut atugarisatigullu naapertuilluartumik pineqarnissaannik suliniutit tapersersussallugit;
d) kattuffiit nunat tamalaat ilaasortaaffigisaasa apeqqutinik Inuit soqutigisaannik suliaqarneranni peqataassalluni imaluunniit tamakkununnga isummertassalluni;
e) pisariaqarfiatigut oqaaseqaatit pissusissamisoortumik akuerisat naapertorlugit naapertuuttumik qanoq iliuuseqarnissaq isumagisassallugu;
f) nunat immikkoortuini Inuit soqutigisaqarfiini ilisimatuutut misissuineq isumagissallugu tapersersussallugulu;
g) Inuit ataatsimut soqutigisaat siuarsarumallugit qanoq iliuuserisariaqartut inassutigissallugit, aammalu
h) siunertat Isumaqatigiissummi matumani taaneqartut anguneqarnissaat siunertaralugu allatut iliuuseqassalluni.
IMMIKKOORTOQ 4 – ILAASORTAQARNEQ
1. Ilaasortaviit
Ataatsimeersuarnermi ilaasortaviit tassaapput Inuit naalagaaffinnit, tassa naalagaaffeqatigiinnit (Alaska) Danmarkimit Kalaallit Nunaat Canadamillu pisut aammalu Inuit Issittormiut Ataatsimeersuarneranni siullermi Barrowimi Alaskamiittumi junimi 1977 pisumi peqataasut.
2. Kingusinnerusukkut ilaasortanngorneq
Inuit pisussaaffinnik isumaqatigiissummi matumani taaneqartunik aammalu ataatsimeersuarnerup ajunnginnerpaamik naliliinera malillugu pisussaaffinnik naammassinninnissamut pisinnaassuseqartut piumassuseqartullu tamarmik ilaasortaasinnaatitaapput.
3. Alaatsinaattuuneq
Ilaasortaanngitsut Qullersaqarfimmit akuerineqarlutik alaatsinaattuutinneqarsinnaapput.
IMMIKKOORTOQ 5 – INGERLATAQARFIIT
Kattuffiup ingerlataqarfiisut pingaarnertut pilersinneqarput Ataatsimeersuarneq, Qullersaqarfik Allattoqarfillu. Ataatsimeersuarneq sukkulluunniit ingerlataqarfinnik allanik pilersitsisinnaavoq.
IMMIKKOORTOQ 6 – ATAATSIMEERSUARNEQ
1. Katitigaanera
Ataatsimeersuarnermi peqataassapput ataatsimeersuarnermut sinniisorisassatut ataatsimiinnermi pissusissaq malillugu ilisimatitsissutigineqarlunilu aggeqqusiffiusumi akuerisat tamarmik.
2. Sinniisorisat
Inuit isumaqatigiissut manna naapertorlugu ilaasortaaqatigiit tamarmik immikkut ataatsimeersuarnermi amerlaqatigiinnik sinniisoqassapput. Sinniisuusussatut siunnersuutigineqartut malittarisassani periaasissatut aalajangikkanik malinnittussaatinneqassapput. Ataatsimeersuarneq amerlassusissanut tunngatillugu aalajangiisimanngippat ilaasortaqatigiit tamarmik immikkut 18-inik sinniisoqassapput. Sinniisunut taakkununnga ilaasortaqatigiinni siulersuisuni ilaasortat siulittaasoq ilanngullugu ilaassapput.
3. Piginnaatitaaffiit
Ataatsimeersuarneq
a) Suliassat ataatsimeersuarnerup soqutigisaqarfiiniittut tamaasa oqaluuserisassavai;
b) Ataatsimeersuarnerup politikia aalajangersassavaa piginnaatitsissutillu allat Isumaqatigiissutikkut matumuuna imaluunniit malittarisassatigut tassunga nuunneqartut isumagisarissallugit;
c) Qullersaqarfimmi ilaasortassat qinissavai. Ilaasortaaqatigiit tamarmik immikkut Qullersaqarfimmi ilaasortaatitassatik marluk toqqassavaat;
d) Ataatsimeersuarnerni tamani siulittaasussamik qinersisoqartassaaq. Siulittaasumik qinersinermi ilaasortaqatigiit tamarmik immikkut 2/3-iisa akuersinissaat piumasarineqarpoq, kiisalu,
e) Suliassami ingerlannissaannut pisariaqartumik piginnaatinneqassaaq, tassunga ilanngullugu aningaasanik tigusinissamut akiliuteqarnissamullu kiisalu ataatsimeersuarnerup aningaasartuutissai isertitassaalu pillugit missingersersuutinik misissuinissamut akuersinissamullu pisinnaatitaassalluni.
4. Taasinerit
Ataatsimeersuarnermi sinniisuutitat ataatsimik nalilimmik taasisinnaassapput. Aalajangiinerit pisassapput ilaasortat sinniisuutitaasa ikinnerpaamik 2/3-nik amerlanerussuteqarneratigut. Amerlanerussutit tassaassapput sinniisuutitanit najuuttunit taasinermilu peqataasunit amerlanerussutaasut. Sinniisoq aqqutigalugu taasinissaq ajornarpoq.
5. Aalajangiisinnaassuseqarneq
Ataatsimeersuarneq aalajangiisinnaassuseqarpoq ilaasortaaqatigiit tamarmik immikkut sinniisuutitaasa 2/3-ii tassani peqataappata. Ataatsimeersuarneq aalajangiisinnaassuseqanngikkuni sulisinnaanngilaq.
6. Ataatsimiinnerit
Ileqquusumik ataatsimeersuarneqartassaaq ataatsimeersuaqataasut aalajangigaannik akuttussusilimmik, immikkullu ittumik ataatsimiittassalluni Qullersaqarfiup aalajangigaanik akuttussusilimmik.
IMMIKKOORTOQ 7 – QULLERSAQARFIK
1. Katitigaanera
Qullersaqarfik katitigaavoq siulittaasumik aammalu qullersaqarfimmi ilaasortanik arfinilinnik ilaasortaqatigiinnit Artikel 6, par 3(c) malillugu qinerneqartunik.
2. Siulittaasup tullii
Siulersuisuni ilaasortat arfiniliusut akunnerminni siulittaasup tullissaanik pingasunik toqqaassapput, siulersuisuni ilaasortaqatigiinnit tamanit ataatsimik.
3. Piginnaatitsissutit
Siulersuisut suliassaat piginnaatitaaffiilu Ataatsimeersuarnermit erseqqissarneqassapput malittarisassanilu Isumaqatigiissummut matumunnga atasuni takuneqarsinnaallutik. Siulittaasup tulliisa suliassaat piginnaatitaaffiilu siulittaasumit erseqqissarneqassapput malittarisassanilu Isumaqatigiissummut matumunnga atasuni takuneqarsinnaallutik.
4. Taasineq
Siulersuisunut ilaasortaq ataatsimik nalilimmik taasisinnaavoq. Siulersuisut aalajangiineranni piumasaqaataavoq tamarmik isumaqatigiinnissaat.
5. Aalajangiisinnaassuseqarneq
Siulersuisut aalajangiisinnaassuseqarput siulersuisunut ilaasortat 4 namminneerlutik najuuppata, tassalu ilaasortaqatigiinnit tamanit siulersuisuni ilaasortaq ataaseq siulittaasorlu.
6. Sinniisutut ilaasortaaneq
Siulersuisuni ilaasortat qinigaanermikkut toqqaannartumik ilaasortaqatigiinni attuumaffimminnut ilaallutik tullissaanni ataatsimeersuarnissamut sinniisutut peqataassapput.
7. Ataatsimiinnerit
Siulersuisut imatut aaqqissugaassapput ingerlaannartumik sulinerminik ingerlatsisinnaanngorlugu, ukiumullu minnerpaamik marloriarluni ileqquusumik ataatsimiittassalluni. Siulittaasoq sukkulluunniit immikkut ataatsimiigiaqqusisinnaavoq.
IMMIKKOORTOQ 8 – ALLATTOQARFIK
1. Siulersuisut allattoqarfimmik pilersitsissapput, allaffimmi suliassat aammalu ataatsimeersuarnermi aalajangikkanut atatillugu suliassat isumagineqartarfissaannik.
2. Allattoqarfimmi sulisut siulittaasumit tunngavissat ataatsimeersuarnermit aalajangersarneqarsimasut naapertorlugit suliaqartinneqassapput.
3. Allattoqarfik siulittaasumit aalajangerneqartumut inissinneqassaaq.
IMMIKKOORTOQ 9 – ANINGAASARTUUTISSANUT MISSINGERSUUTIT AKILEEQATAASSUTISSALLU
1. Siulersuisut Inuit Issittormiut Kattuffiata aningaasartuutissaattut missingersuutai ukiumoortumik suliaralugit piareersartassavai.
2. Ilaasortaqatigiit tamarmik kattuffimmut angeqatigiimmik tapiissuteqassapput siulersuisut missingersuummik agguaaneratut annertussusilimmik.
3. Ilaasortaqatigiit tamarmik akiliutigeqqaakkamittut aningaasat ukiumi aningaasanik inatsiseqarfimmi ingerlasumi aningaasartuutissanik isertitassanillu missingersuutip ilaa akilissavaat, taassumalu angissusissaa siulersuisunit aalajangerneqassaaq.
4. Kattuffiup ukiua aningaasanik inatsiseqarfiusoq (piffissaq naatsorsuutit ingerlanneqarfiat) tassaassaaq piffissaq ileqquusumik ataatsimeersuartarnerit akornanniittoq, piffissap pineqartup allanngortinneqarnissaannik ataatsimeersuartut aalajangiinngippata.
5. Ukiumoortumik naatsorsuutit kukkunersiorneqarsimasut kingullermik ataatsimeersuarnermi sinniisuusimasunut nassiunneqartassapput.
IMMIKKOORTOQ 10 – MALITTARISASSAT
1. Akuersineq
Ataatsimeersuarnerup Isumaqatigiissummi matumani aalajangersakkat naammassineqarnissaat aammalu sukumiinerusumik ilusilerneqarnissaat anguniarlugu Malittarisassat akuersissutigissavai. Malittarisassat tamarmik Isumaqatigiissummi matumani Artikelinut naapertuuttunik imaqassapput.
2. Allannguutit
Ataatsimeersuarmi malittarisassat allanngortinneqarnissaannut ilaasortat peqataatitaasa tamarmik minnerpaamik 2/3-imik amerlanerussuteqarnissaat pisariaqarpoq.
IMMIKKOORTOQ 11 – ALLANNGUUTIT
1. Isumaqatigiissummi matumani allannguutit siulersuisunut ilaasortanit tamanit najuuffigineqartumik peqataaffigineqartumillu taasinermi akuersissutigineqarunik aammalu ataatsimeersuarnermi tamanit isumaqataaffigineqartumik akuersissutigineqarunik ilaasortaqatigiinnut tamanut atortuulissapput.
2. Siulittaasoq, siulersuisunut ilaasortaq kinaluunniit kiisalu ataatsimeersuarnerni sinniisuutitaq kinaluunniit siulersuisunut ilaasortatut sinniisorisani aqqutigalugu, Isumaqatigiissummut matumunnga imaluunniit taassuma malittarisassartaanut allannguutissamik siunnersuuteqarsinnaavoq.
IMMIKKOORTOQ 12 – ATORTUSSANNGORTITSINEQ
Isumaqatigiissut manna ilaasortaqatigiinnit kingusinnerpaamik 1. juli 1982 nammineq periaaserisat tunngavigalugit atortussanngortillugu akuersissutigineqassaaq, taamaattoq minnerpaamik piumasarisat arlallit Qullersaatitanit saqqummiunneqarumaartut naammassillugit. Isumaqatigiissut manna atortussanngorluni akuersissutigineqareeruni aammalu ilaasortaqatigiinnit ilaasortaviusunit tamanit atsiorneqareeruni atulissaaq.
